Utwór numer 11 – „Во святителех извѣстно пожив”, ze zbioru odkrytych niedawno Kantyków Supraślskich rozsławia męczeńską drogę arcybiskupa połockiego św. Jozafata Kuncewicza. Bez wątpienia jest to jeden z pierwszych na świecie utworów Mu poświęconych! Oryginał muzycznego dzieła znajduje się w Bibliotece Rękopisów Akademii Nauk Litwy w Wilnie.
Utwór powstał w monasterze Bazylianów w Supraślu zapewne po 1643 r. ponieważ jego tekst używa określenia „святител”. Na podstawie dostępnych dokumentów można doprecyzować powstanie utworu. Szczególna sytuacja związana z kultem tego świętego powstała w Supraślu u Ojców Bazylianów. To tam w 1655 r. trafiło z połocka ewakuowane przez metropolitę Antoniego Sielawę i jego koadiutora bpa Gabierla Kolendę wolne od rozkładu ciało Błogosławionego. Fakt ewakuacji hierarchów przed Moskwą dokumentuje kronika klasztoru:
„Roku tegoż 1655 Antoni Sielawa metropolita całej Rusi i arcybiskup Połocki, uchodząc przed Moskwą, z Białej Rusi przybył do Supraśla, a stąd wyjechawszy do Tykocina, rezydował we dworku Supraślskim tamże przy cerkwi czas niejaki, gdzie zachorowawszy ciężko i umarł. Przyprowadzony do Supraśla i pochowany w sklepie fundatorskim”.
Tego samego roku, w maju, zmarł archimandryta supraski Syłujan Koncewicz. Na jego miejsce 24 czerwca 1656 r. na archimandrytę supraskiego wybrano Gabriela Kolendę, administratora metropolii kijowskiej i zarazem arcybiskupa połockiego.
Relikwie arcybiskupa św. Jozafata pozostawały w Supraślu od 1655 r. do traktatu pokojowego zawartego z Moskwą w Andruszowie (30 stycznia 1667 r.). Tegoż właśnie roku uroczyście wyjechały z Supraśla i poprzez Wilno trafiły z powrotem do Połocka. Przeniesieniu relikwii patronował archimandryta supraski i zarazem zwierzchnik grekokatolików w Rzeczypospolitej metropolita abp Gabriel Kolenda. W tym czasie, Kolenda przygotowywał się (po pokoju z Moskwą w 1667 r.), do triumfalnego pochodu relikwii z Supraśla do Wilna i dalej do Połocka. To wówczas właśnie, zapewne powstał ów utwór: „Во святителех извѣстно пожив”. Translokacja relikwii błogosławionego była bowiem niezwykłym wydarzeniem w skali całego kraju. Było to propagowanie przez Gabriela Kolendę kultu błogosławionego Jozafata. Do tego celu niemal z pewnością użył swojej kapeli muzycznej prowadzonej przez kompozytora Mikołaja Dyleckiego – największego spośród muzyków tamtej doby w środowisku Cerkwi na Ukrainie, Białorusi i Litwie.
Во святителех извѣстно пожив и мученїя путь прошед і идолскїя разорил єси жертвы і поборник быв стаду своєму богомудре Йосафате, тѣм же тя почитаєм, тайно вопїюще: от бед избави нас, молитвами твоими приснопамятне Йосафате!
Żyjąć jak Święty przeszedłeś drogę męki, niszcząc pogańskie ofiary i byłeś obrońcą dla stada swojego, roztropny Jozafacie, przeto oddajemy Ci cześć, wołając: Twoimi modlitwami wybaw nas od utrapień, święty Jozafacie!
Dr Radosław Dobrowolski
