80 lat temu, 18 maja 1944 r. zwycięstwem wojsk alianckich zakończyła się bitwa o wzgórze i klasztor na Monte Cassino (Włochy). Celem bitwy było opanowanie dróg wiodących na Rzym.
W bitwie o Monte Cassino zasadniczą rolę odegrał 2 Korpus Polski pod dowództwem generała Władysława Andersa. Korpus liczył około 50 tys. żołnierzy, dawnych obywateli II Rzeczypospolitej. Stąd na otwartym 1 września 1945 r. u stóp wzgórza Polskim Cmentarzu Wojennym można także odnaleźć mogiły z gwiazdami Dawida, nazwiskami o ukraińskim, białoruskim, litewskim czy innych brzmieniach.
W rzeczywistości o Monte Cassino stoczono cztery duże bitwy, natomiast walki trwały cztery miesiące. Zginęło w nich 1048 polskich żołnierzy; razem wojska alianckie straciły ich 50 tys.; natomiast straty niemieckie były o ok. 50% mniejsze.
W czasie ostatniego natarcia bitwy autor i kompozytor Feliks Konarski (urodził się w Kijowie) napisał głęboko symboliczną pieśń popularną do dzisiaj – „Czerwone maki na Monte Cassino”.
Dowódca 2 Korpusu Polskiego generał Władysław Anders (zm. 12 maja 1970 r. w Londynie) pochowany został razem ze swoimi żołnierzami na Polskim Cmentarzu Wojennym u stóp włoskiego wzgórza Monte Cassino.
Po zakończeniu działań wojennych w maju 1945 r. 2 Korpus pozostawał w składzie wojsk okupacyjnych we Włoszech, w 1946 został zdemobilizowany, a żołnierze przesiedlili się do Wielkiej Brytanii. Większość z nich nie zdecydowała się na powrót do Polski. Ze względu na nową sytuację polityczną.
Ukraińców, byłych żołnierzy gen. Andersa, którzy powrócili do swoich rodzin na terytorium powojennej południowo-wschodniej Polski, udział w walkach o Monte Cassino, czy wcześniej w wojnie obronnej 1939 r. nie wybronił od działań deportacyjnej akcji „Wisła” z 1947 r.
(bt)
[w materiale zostały wykorzystane archiwalia z prywatnych zbiorów p. Ireny Johaniewicz, mieszkanki Dwórzna k. Górowa Iławeckiego]
