Historia przekształceń kościoła p.w. św. Mikołaja, prac remontowo-konserwatorskich 

Niekorzystne położenie świątyni oraz trudne czasy historii były głównymi czynnikami determinującymi kolejne jej przekształcenia. Budowla posadowiona była na wyjątkowo niekorzystnym terenie depresji, grząskim i podmokłym. W odległości 60m od rzeki Tuga, która pomimo usypania wałów przeciwpowodziowych występowała z koryta powodując nieodwracalne zniszczenia w konstrukcji świątyni. Do najgroźniejszego z tego typu zdarzeń doszło w 1622 roku, kiedy to wały uległy przerwaniu i woda wielką falą wdarła się do świątyni, podmyła fundamenty i ostatecznie doprowadziła do zawalenia się nawy. Jak wynika z protokołów wizytacyjnych, między rokiem 1637 a 1647 budynek świątyni ucierpiał na skutek kolejnej powodzi. Zniszczenia były na tyle poważne, że rozebrano ściany nawy i zastąpiono je nową konstrukcją ryglową. Wykonano nową więźbę dachową, niższą od poprzedniej. Liczne podtopienia i ciągle zawilgocona zakrystia przy ścianie północnej wymusiły decyzję o podniesieniu poziomu gruntu wokół kościoła o około pół metra. Zdemontowano posadzkę i podniesiono poziom podłogi wewnątrz świątyni.  W 1639 r. w obrębie terenu kościelnego wybudowano plebanię. Z tego okresu pochodzi większość wyposażenia ruchomego świątyni.

W lustracji parafii przeprowadzonej przez biskupa A. Leszczyńskiego w 1647 roku odnotowana zostaje informacja o murowanej podstawie wieży, prezbiterium nazwano „es muro solido” a nawę „ese muro lignis intermiseto”. W 1684 jej górna część, drewniana, zostaje odnowiona. Wykonania przebudowy podejmuje się w 1687 roku sołtys Petershagen (Cyganka) Peter Conradt pełniący funkcję mistrza budowlanego. Drewniana nadbudowa zostaje rozebrana i zastąpiona nową konstrukcją. Wieża zyskuje nową dzwonnicę i hełm. Powstaje niska podstawa z cegły i drewniana nadbudowa. Wieża z czasem przechodzi dwukrotnie renowacje. W 1767 r. otrzyma nowy hełm. Wiosną 17 marca 1768 roku szczyt wieży zostaje zdmuchnięty porywami burzy. Tego samego roku, 27 sierpnia odbudowano wieżę, a w 1848 r. wymieniono gont. W 1846 roku wybudowano nową zakrystię od strony południowej. Zakrystia gotycka nie była używana od 1647 r.i z czasem została rozebrana. Kolejne prace w obrębie wieży i świątyni zostają przeprowadzone w 1912 r.

W części prezbiterium zostaje wykonane oblicowanie dolnych partii ścian południowej i północnej. W tym stanie kościół przetrwał do 1945 roku. W związku z zagrożeniem nadchodzącym wraz ze wschodnim frontem postanowiono rozebrać górną, drewnianą część wieży. Jak twierdzą naoczni świadkowie, ten zabieg podyktowany był zamiarem zlikwidowania punktu orientacyjnego. W 2009 roku przeprowadzone gruntowne prace przy fundamentach całego kościoła w tym i u podstawy wieży. W latach 2015-2017 prowadzono prace konserwatorskie przy podstawie wieży, konserwacji lica ścian. W międzyczasie sporządzono projekt budowlany rekonstrukcji drewnianej nastawy wieży (2016 r.) W 2017 roku rozpoczęły się pierwsze prace przy rekonstrukcji drewnianej nastawy wieży. Na podstawie opracowanej dokumentacji technicznej i budowlanej z 2016 roku wymieniono strop. W następnych latach zgromadzono drewno konstrukcyjne dla rekonstrukcji wieży, które sezonowane było 5 lat. Drewno konstrukcyjny przygotowane było przez tartak w Sztutowie p. Adama Jaworskiego. W 2023 wykonano rekonstrukcje głównego korpusu drewnianej nastawy wieży, a w 2024 roku zrekonstruowano hełm wieży i pokryto go modrzewiowym gontem. W 2025 roku wykonano drewnianą konstrukcje dzwonnicy w wieży, na której umieszczono dwa dzwony: większy dzwon o wymiarach 1 175 mm i wadze 700 kg, z 1922 roku, z napisem GERECHT DURCH DEN GLAUBEN (SPRAWIEDLIWI PRZEZ WIARĘ) tonacja ges1 oraz dzwon mniejszy, o wymiarach 960 mm, wadze 400 kg z 1922 roku, z napisem GOTT IST DIE LIEBE (BÓG JEST MIŁOŚCIĄ) tonacja b1.

W 1979 roku spłonął dach zakrystii. pożar naruszył również część więźby dachowej. Nadpalone belki konstrukcyjne dachu świątyni wzmocniono łatami drewnianymi, a dach zakrystii odbudowano. Początek XXI wieku to czas szeroko zakrojonych prac remontowo- konserwatorskich.  Warto wspomnieć, że parafia greckokatolicka właściciele świątyni oraz terenu wokół została dopiero w 2002 roku na mocy przekazania przez  diecezję elbląską Kościoła Rzymskokatolickiego. 

Poniżej podajemy zadnia remontowo-konserwatorskie poszczególnych latach.

Prace Konserwatorsko-Remontowe przy zabytku Kościół p.w. św. Mikołaja w Żelichowie Cyganku wykonano dzięki finansowemu wsparciu:

Rok 2007 

Zadanie: Remont dachu 

  • Fundusz Kościelny

Rok 2008

Zadanie: Remont dachu

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego 
  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Archieparchia Przemysko-Warszawska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce

Rok 2009

Zadanie: Remont fundamentów

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego 
  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie

Zadanie: Renowacja krzyża misyjnego

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Remont sali parafialnej

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2011

Zadanie: Rewitalizacja dawnego cmentarza przykościelnego

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2012

Zadanie: Orzeczenie stanu zachowania ścian ryglowych

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja dwóch antepediów kurdybanowych

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2013

Zadanie: Remont poddasza, klatki schodowej, inst. Wod-kan, CO, elekt. Elewacja akademii św. Mikołaja 

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Konferencja Episkopatu Ameryki
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2015

Zadanie: Remont ścian ryglowych z wymianą stolarki okiennej.

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Wymiana instalacji elektrycznej

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja ściany zachodniej podstawy wieży

–  Gmina Nowy Dwór Gdański

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2016

Zadanie: Zakup i montaż instalacji antywłamaniowej i ppoż. 

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja lica ściany podstawy wieży z wymianą stolarki okiennej w podstawie wieży i prezbiterium 

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Gmina Nowy Dwór Gdański
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadnie: Opracowanie dokumentacji technicznej, projektu budowlanego rekonstrukcji drewnianej części wieży

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Zadanie: Zabezpieczenie czterech obrazów wielkoformatowych

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2017

Zadanie: Konserwacja ściany południowej podstawy wieży

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Wymiana stropu dachu nad podstawą wieży

  • Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja żyrandola 1744 r. oraz wiecznej lampki 

  • Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2019 

Zadanie: Konserwacja wschodniej części ściany północnej kościoła

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Gmina Nowy Dwór Gdański
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2020

Zadanie: Konserwacja elementów kamiennych z lapidarium 

  • Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich

Zadanie: Orzeczenie stanu zachowania elementów wyposażenia kościoła 

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja profilaktyczna empory

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2021

Zadanie: Konserwacja profilaktyczna stropu

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim
  • Gmina Nowy Dwór Gdański
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja profilaktyczna empory, etap 2

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2022

Zadanie: Konserwacja wschodniej części ściany południowej

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim
  • Gmina Nowy Dwór Gdański
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja profilaktyczna krucyfiksu tęczowego

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Renowacja ikonostasu

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Zabezpieczenie ław barokowych

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2023

Zadanie: Konserwacja południowej części ściany wschodniej

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim
  • Gmina Nowy Dwór Gdański
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja dwóch obrazów z parapetu empory

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja profilaktyczna ambony

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Rekonstrukcja korpusu wieży drewnianej nastawy

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja czterech obrazów ewangelistów i carskich wrót ikonostasu

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Rok 2024

Zadanie: Rekonstrukcja hełmu wieży

  • Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim

Zadanie: Zakup i transport dzwonów do parafii z 1922 roku

  • Gmina Nowy Dwór Gdański
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Opracowanie programu prac konserwatorskich dla ambony

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja gotyckiej mensy ołtarza głównego

  • Rządowy Program Odbudowy Zabytków 

Rok 2025

Zadanie: Konserwacja mensy ołtarza głównego

  • Rządowy Program Odbudowy Zabytków

Zadanie: Konserwacja nastawy ołtarza głównego

  • Rządowy Program Odbudowy Zabytków

Zadanie: Wymiana blatów w ołtarzach bocznych

  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie

Zadanie: Konserwacja obrazu wielkoformatowego „Biczowanie Jezusa”

  • Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Województwo Pomorskie
  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie
  • Prywatni ofiarodawcy

Zadanie: Konserwacja obrazów empory organowej „pokłon trzech króli” oraz „Modlitwa Jezusa w ogrójcu”

  • Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Parafia Greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Żelichowie
Categories: Parafie